Ο κύκλος των ρευματικών παθήσεων

Ο κύκλος των ρευματικών παθήσεων
( απόσπασμα από το βιβλίο , ‘Η Ασθένεια ως Πορεία της Ψυχής’ εκδ. Πύρινος Κόσμος)

Οι ρευματικές παθήσεις είναι ένας ευρύς όρος που δεν οριοθετείται με σαφήνεια και χαρακτηρίζει ομάδα συμπτωμάτων με επώδυνες μεταβολές των ιστών, κυρίως στις αρθρώσεις και στο μυϊκό σύστημα. Οι ρευματικές παθήσεις συνδέονται πάντοτε με οξεία ή χρόνια φλεγμονή, με συνέπεια οιδήματα των ιστών και των μυών, παραμορφώσεις και σκληρύνσεις των αρθρώσεων. Ο πόνος περιορίζει την κινητικότητα σε βαθμό αναπηρίας. Οι πόνοι των αρθρώσεων και των μυών εμφανίζονται περισσότερο μετά από περιόδους ανάπαυσης και υποχωρούν μόλις ο ασθενής κινηθεί. Με τον καιρό η αδράνεια έχει ως αποτέλεσμα την ατροφία του μυϊκού συστήματος με ατρακτοειδές οίδημα των αντίστοιχων αρθρώσεων.

Η ασθένεια αρχίζει συνήθως με πρωινή δυσκαμψία και πόνο των αρθρώσεων, εξοίδημα και συχνά κοκκίνισμα. Τις περισσότερες φορές οι αρθρώσεις νοσούν συμμετρικά, ενώ οι πόνοι μετατίθενται από τις περιφερειακές μικρές αρθρώσεις προς τις μεγάλες. Η εξέλιξη είναι χρόνια και η δυσκαμψία επέρχεται με εξάρσεις.
Η πορεία της νόσου αρχίζει με προοδευτική δυσκαμψία που καταλήγει σε ολοένα σοβαρότερη αναπηρία. Ωστόσο οι πάσχοντες από πολυαρθρίτιδα δεν παραπονούνται πολύ. Επιδεικνύουν μεγάλη υπομονή και εκπληκτική αδιαφορία για την πάθηση τους.

Η συμπτωματολογία της πολυαρθρίτιδας μας οδηγεί ξεκάθαρα στο κεντρικό θέμα όλων των ασθενειών του κινητικού συστήματος : κίνηση/ηρεμία ή κινητικότητα/ακαμψία. Το ιστορικό όλων σχεδόν των ρευματοπαθών χαρακτηρίζεται από υπερβολική δραστηριότητα και κινητικότητα. Αθλούνταν εντατικά, ακόμα και σε πολεμικές τέχνες, εργάζονταν πολύ στο σπίτι και στον κήπο, ήταν ακούραστοι ως προς τη δραστηριότητα τους και θυσιάζονταν κυριολεκτικά για τους άλλους. Πρόκειται λοιπόν για δραστήρια, κινητικά, ευλύγιστα και ανήσυχα άτομα, στα οποία η πολυαρθρίτιδα επιβάλλει ακαμψία και δυσκαμψία, μέχρις ότου εξαναγκαστούν σε τελική ακινησία. Δίνεται η εντύπωση ότι η ακαμψία έρχεται να ‘διορθώσει’ την υπερβολή στην κίνηση και στη δράση.

Εκ πρώτης όψεως αυτό μάλλον μας εκπλήσσει, εφόσον μέχρι τώρα πάντοτε κηρύσσαμε την ανάγκη αλλαγής και κίνησης. Αν όμως ανατρέξουμε στην αρχή, ότι η ασθένεια του σώματος μάς κάνει ειλικρινείς, ο συσχετισμός γίνεται φανερός. Στην περίπτωση της πολυαρθρίτιδας σημαίνει ότι οι ασθενείς αυτοί είναι στην πραγματικότητα άκαμπτοι. Η υπερβολική δραστηριότητα και κινητικότητα, που πάντοτε προϋπάρχει, αφορά μόνον το σώμα και αντισταθμίζει την ακινησία της συνείδησης. Η έννοια άκαμπτος σχετίζεται με το πείσμα, την ισχυρογνωμοσύνη, τη δυστροπία.

Όλες αυτές οι έννοιες ταιριάζουν τέλεια στον τύπο του ασθενούς από πολυαρθρίτιδα, του οποίου η προσωπικότητα είναι επαρκώς γνωστή, δεδομένου ότι η ψυχοσωματική ερεύνησε αυτή την ομάδα ασθενών εδώ και μισό αιώνα. Όλες οι έρευνες συμφωνούν ότι ‘ο χαρακτήρας του πολυαρθροπαθούς έχει στοιχεία καταναγκασμού σε συνδυασμό με υπερβολική ευσυνειδησία και τελειομανία καθώς και μαζοχιστικά-καταθλιπτικά γνωρίσματα με μεγάλη τάση αυτοθυσίας και υπερβολικής προθυμίας για βοήθεια σε συνδυασμό με υπερβολικά ηθική συμπεριφορά και τάση κατάθλιψης’ (Brautigam). Αυτές οι ιδιότητες του χαρακτήρα αποκαλύπτουν ακαμψία και πείσμα, έλλειψη ευκαμψίας και ευλυγισίας της συνείδησης. Η εσωτερική αυτή ακινησία απλώς αντισταθμίζεται με υπερβολικό τρόπο μέσω των αθλητικών δραστηριοτήτων και της ανησυχίας του σώματος, που είναι αντιπερισπασμός(μηχανισμός άμυνας) στην καταναγκαστική ακαμψία.
Η εντυπωσιακά συχνή ενασχόληση με τις πολεμικές τέχνες μας οδηγεί στον επόμενο σημαντικό τομέα προβλημάτων των ρευματοπαθών: την επιθετικότητα. Ο ρευματοπαθής αναχαιτίζει την επιθετικότητα του στο κινητικό πεδίο, δηλαδή περικλείει την ενέργεια μόνον στην περιοχή των μυών. Η πειραματική μέτρηση της ηλεκτρικής ενέργειας των μυών των ρευματοπαθών απέδειξε ξεκάθαρα ότι κάθε είδους ερεθισμός έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της τάσης στους μυς, ειδικότερα των αρθρώσεων. Ετσι αποδεικνύεται ως ορθή η υπόνοια, ότι ο ρευματοπαθής ελέγχει με καταναγκασμό την επιθετική του ορμή, που τείνει να υλοποιηθεί σωματικά. Παραμένοντας ανεκμετάλλευτη στους μυς των αρθρώσεων, η επιθετικότητα μεταμορφώνεται σε φλεγμονή και πόνο. Κάθε πόνος που βιώνουμε μέσα από την ασθένεια προοριζόταν αρχικά να πλήξει κάποιον άλλον. Ο πόνος είναι πάντα αποτέλεσμα μιας επιθετικής πράξης. Αν αφήσω ελεύθερη την επιθετικότητα μου, χτυπωντας κάποιον άλλο, αυτός αισθάνεται πόνο. Αν όμως καταστείλω την επιθετική μου ορμή, ο πόνος στρέφεται εναντίον μου με αποτέλεσμα να τον αισθανθώ εγώ ο ίδιος (επιθετικότητα κατά του ίδιου μου του εαυτού). Όποιος λοιπόν έχει πόνους, ας σκεφτεί κάθε φορά για ποιον προορίζονταν οι πόνοι του.

Στα πλαίσια του κύκλου ρευματικών μορφών εμφανίζεται ένα πολύ χαρακτηριστικό σύμπτωμα, η χρόνια επικονδυλίτις , με φλεγμονή των τενόντων του αντιβραχίου στην άρθρωση του αγκώνα, όταν το χέρι σφίγγεται σε γροθιά. Η εικόνα της ‘σφιγμένης γροθιάς’ απεικονίζει ξεκάθαρα την ανεσταλμένη επιθετικότητα και την καταπιεσμένη επιθυμία, ‘να χτυπήσω τη γροθιά στο τραπέζι’.

Παρόμοια τάση για σχηματισμό γροθιάς παρατηρείται και στη σύσπαση κατά Dupuytrend, όπου η παλάμη δεν μπορεί να ανοίξει. Το ανοικτό χέρι είναι ωστόσο σύμβολο ειρηνικών προθέσεων. Το ανέμισμα του χεριού για χαιρετισμό, ανατρέχει στην αρχαία συνήθεια να επιδεικνύουμε κατά τη συνάντηση την αδειανή ανοικτή παλάμη, ώστε να φανεί ότι δεν κρύβουμε κάποιο όπλο στο χέρι και ότι πλησιάζουμε με ειρηνικές προθέσεις. Ο ίδιος συμβολισμός υπάρχει στη χειραψία, ειρηνικές και φιλικές προθέσεις. Ενώ η σφιγμένη γροθιά εκφράζει μέχρι σήμερα εχθρότητα και επιθετικότητα.

Ο ρευματοπαθής δεν αποδέχεται την επιθετικότητα του διαφορετικά δε θα την απωθούσε και δε θα την απέκλειε. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχει, γεγονός που του προκαλεί ισχυρά ασυνείδητα αισθήματα ενοχής, που καταλήγουν στο φαινόμενο της υπερβολικής προθυμίας και αυτοθυσίας για τους άλλους, μια ιδιόμορφη σύνθεση αλτρουιστικής εξυπηρέτησης και συγχρόνως εξουσιασμού των άλλων, που ο Alexander ονόμασε πολύ πετυχημένα ‘ευμενή τυραννία’. Η νόσος εμφανίζεται όταν, εξαιτίας εξωγενών μεταβολών της ζωής, δεν προσφέρεται πια η δυνατότητα αντιστάθμισης των ενοχών με προσφορά εξυπηρέτησης. Το φάσμα των συχνότερων συνοδών συμπτωμάτων μας αποκαλύπτει την κεντρική σημασία της καταστολής της εχθρότητας: είναι κυρίως προβλήματα του γαστρεντερικού συστήματος, της καρδιάς, σεξουαλική ψυχρότητα και ανικανότητα καθώς και φοβίες και κατάθλιψη. Το γεγονός ότι η πολυαρθρίτις πλήττει διπλάσιο αριθμό γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες, εξηγείται από το ότι οι γυναίκες δυσκολεύονται περισσότερο να εκφράσουν ανοιχτά τα εχθρικά τους αισθήματα.

Η φυσική ιατρική ερμηνεύει τους ρευματισμούς ως εναπόθεση τοξινών στον συνδετικό ιστό. Οι τοξίνες, από τη δική μας οπτική γωνία, συμβολίζουν προβλήματα που δε μπόρεσε ο κάτοχος τους να επεξεργαστεί ή να χωνέψει, προβλήματα που δε λύθηκαν αλλά εναποτέθηκαν στο ασυνείδητο. Σ’αυτό το γεγονός στηρίζεται και η θεραπευτική ιδιότητα της νηστείας. Με την απόλυτη διακοπή κάθε εξωτερικής τροφής, ο οργανισμός μεταβαίνει στο στάδιο της διατροφής από δικούς του πόρους και αναγκάζεται να κάψει και να επεξεργαστεί και το περιεχόμενο του ‘σκουπιδοτενεκέ’ του σώματος του. Στο ψυχικό επίπεδο η διαδικασία αυτή αντιστοιχεί στην επεξεργασία και συνειδητοποίηση των μέχρι τότε απωθημένων θεμάτων. Ωστόσο ο ρευματοπαθής δε θέλει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του, γιατί είναι υπερβολικά άκαμπτος και στατικός, έχοντας ‘κολλήσει’ σε κάτι. Νοιώθει μεγάλο φόβο να θέσει ειλικρινά σε αμφισβήτηση τον αλτρουισμό, την προθυμία εξυπηρέτησης, και την αυτοθυσία του, τις ηθικές αρχές και την υπακοή του. Έτσι ο εγωισμός, η ακινησία, η αδυναμία προσαρμογής, ο πόθος του για εξουσία και η επιθετικότητα του παραμένουν στον κόσμο της σκιάς και σωματοποιούνται με την αναγνωρίσιμη σε όλους μορφή της ακαμψίας και ακινησίας, που τελικά βάζει τέρμα και στην ψεύτικη προθυμία του να εξυπηρετεί.